Polskie prawo nie daje rodzicom możliwości decydowania o tym, czy ich dziecko będzie chodziło do szkoły czy nie, każdy obywatel do ukończenia 18 roku życia podlega bowiem obowiązkowi szkolnemu, co oznacza mniej więcej tyle, że musi być uczestnikiem systemu edukacji do osiągnięcia pełnoletności. Sprawa nieco się komplikuje, gdy mamy do czynienia z uczniami z niepełnosprawnością. Do czego mają oni prawo? Wyjaśniamy!
Zgodnie z Konstytucją RP (art. 70), każde dziecko z niepełnosprawnością ma prawo do nauki. W przypadku tych osób obowiązek szkolny może zostać wydłużony do 16 roku życia na poziomie szkoły podstawowej i do 24 roku życia na poziomie szkoły ponadpodstawowej. Dzieci i młodzież z głęboką niepełnosprawnością umysłową w wieku 3-25 lat mogą spełniać obowiązek edukacyjny uczestnicząc w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych.
Wybór odpowiedniej formy kształcenia i wychowania należy w takiej sytuacji do rodziców lub opiekunów dziecka. Warto podkreślić, że spełnianie obowiązku szkolnego zapewnia się także dzieciom i młodzieży przebywających w DPS-ach i zakładach opieki zdrowotnej. Mogą być one organizowane jako specjalne oddziały szkolne czy przedszkolne, a także jako zajęcia wychowawcze w zespole pozalekcyjnych zajęć wychowawczych.
Jeśli chodzi o osoby z dysfunkcją narządu ruchu, chorobami przewlekłymi i innymi zaburzeniami występującymi stale lub okresowo równocześnie uniemożliwiającymi bądź utrudniającymi uczęszczanie do szkoły lub przedszkola na wniosek rodziców, po orzeczeniu poradni psychologiczno-pedagogicznej organizuje się nauczanie indywidualne. Dzieje się tak wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach, w miejscu pobytu dziecka , który może być dom rodzinny, placówka opiekuńczo-wychowawcza, dom pomocy społecznej. Taki indywidualny tok nauczania organizuje szkoła (specjalna lub publiczna) w obwodzie zamieszkania dziecka.
W art.1 pkt 5 Ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. (DzU z 1996 r. nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami) czytamy: Każde dziecko z niepełnosprawnością ma prawo do pobierania nauki we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami, potrzebami rozwojowymi oraz edukacyjnymi.
Edukacja integracyjna polega na takim zorganizowaniu wspólnego kształcenia aby obowiązek szkolny był realizowany w grupie osób zdrowych wspólnie z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych, np. z niepełnosprawnością ruchową, niewidomych, głuchych, w spektrum autyzmu etc. Wieloletnie badania wskazują, że taka organizacja kształcenia niesie ze sobą szereg korzyści.
Brak podziału na uczniów pełnosprawnych i z niepełnosprawnością pozwala na przebywanie w zróżnicowanym środowisku, budując równocześnie poczucie własnej wartości i umożliwiając rozwój tolerancji i akceptacji. Wpływa także na rozwój samodzielności i buduje wiarę we własne możliwości a równocześnie sprzyja rozwojowi pozytywnych postaw, wzmacniając więzi psychospołeczne. Brak izolacji społecznej wydatnie przyczynia się także do lepszego samopoczucia i budowania trwałych relacji z rówieśnikami.
Korzyści z tego typu edukacji czerpią wszystkie strony. Uczniowie z niepełnosprawnością, którzy w naturalnym szkolnym środowisku uczą się akceptacji dla swojej inności, obserwując i angażując się przy okazji w aktywności, które nie występują w innych placówkach. Pozostali uczniowie, którzy przebywając z osobami z niepełnosprawnością uczą się akceptacji inności, a także wzmacniają swoją empatię i wrażliwość. Nauczyciele zdobywając nowe umiejętności i rozwijając swój warsztat oraz rodzice wszystkich uczniów, którzy dzielą ze sobą problemy, zyskując równocześnie perspektywę drugiej strony.
Ten świat nie zawsze wygląda różowo, bywa, że po każdej ze stron zdarzają się frustracje i nieporozumienia. Jednak lata funkcjonowania tego systemu pokazują, że więcej z niego korzyści niż negatywów.
W klasach integracyjnych program nauczania nie różni się w żaden sposób od klas, które takie nie są - niezależnie od statusu, każda z klas realizuje podstawę programową kształcenia ogólnego, w takiej samej liczbie godzin, przewidzianej dla danego rocznika. W klasie integracyjnej pracuje dwójka nauczycieli - przedmiotowiec oraz pedagog ze specjalnym przygotowaniem. Program jest modyfikowany i dostosowywany do uczniów z niepełnosprawnością ze względu na ich potrzeby i możliwości. Ograniczeniu podlega liczba uczniów - w klasie integracyjnej nie może ona przekroczyć 20 osób z maksymalnie trójką uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Uczniowie z takim orzeczeniem mogą mieć także dodatkowe zajęcia, które dostosowane są do ich potrzeb.
Niezależnie od typu placówki obowiązkiem gminy, w której znajduje się szkoła jest zapewnienie uczniom z niepełnoprawnością także bezpłatnego transportu i opieki w trakcie przewozu, lub też zapewnić zwrot kosztów przejazdu ucznia z opiekunem czy rodzicem jeśli to on zapewnia dowóz i opiekę uczniowi.