Większość z nas ma wpojone podstawowe zasady dobrego wychowania. Wiemy, jak należy zachować się w określonych sytuacjach, zwracamy uwagę na to, by inni czuli się w naszym towarzystwie komfortowo. Jednak są sytuacje, w których, z różnych przyczyn, nie do końca wiemy, co powinniśmy zrobić, co powiedzieć czy jak postępować. Jedną z nich są spotkania z osobami z niepełnosprawnością. Co robić, aby nie popełnić gafy? Podpowiadamy!
Pierwsza podstawowa zasada - osobę z niepełnosprawnością traktuj po prostu jak... osobę. Rzecz niby oczywista, jednak często pomijana w komunikacji czy debacie publicznej. Jeśli nie jesteśmy pewni zawsze warto zapytać - o to czy dana osoba życzy sobie pomocy, jakie ma potrzeby związane z sytuacją, w której się znajdujecie. Dorosłe osoby traktuj jak każdą inną dorosłą osobę, a nie jak dziecko. Nie wypytujmy od razu o przyczyny niepełnosprawności/schorzenia. Unikajmy pytań: "jak do tego doszło?", "Co ci się stało?", nie bądźmy zbyt współczujący czy litujący się - nie ma takiej potrzeby.
Osoba poruszająca się na wózku
W Polsce niemal 600 tysięcy osób porusza się na wózkach - jest to bardzo liczna grupa, a równocześnie bardzo zaniedbywana w przestrzeni publicznej i transporcie. Pierwsza podstawowa zasada - wózek jest rzeczą bardzo osobistą. Nie należy się o niego opierać, traktować jak wieszaka, siadać czy dotykać bez pytania. Należy także zwracać się bezpośrednio do osoby go używającej, także w sytuacji gdy obok jest opiekun - często zdarza się, że jest on traktowany jako osoba decydująca o potrzebach swojego towarzysza.
Gdy jest to sytuacja, w której są przewidziane miejsca siedzące należy upewnić się, czy chce się ona przesiąść na regularne miejsce czy woli pozostać na wózku. Jeśli rozmawiamy z osobą, która siedzi na wózku warto zadbać o to, aby nie musiała cały czas zadzierać głowy do góry - jeśli to możliwe warto usiąść obok na krześle lub w miarę możliwości choć na chwilę przykucnąć - pozwoli to złapać kontakt wzrokowy z rozmówcą czy rozmówczynią bez obciążania którejkolwiek ze stron. Padają także pytania, czy do osoby poruszającej się na wózku można powiedzieć "Chodźmy" ? Odpowiadamy: można. Jest to zupełnie naturalny odruch, świadczący o tym, że niepełnosprawność nie przesłania nam towarzysza czy towarzyszki.
Osoba Głucha
Nie wszyscy Głusi są niemi ale większość z nich od urodzenia nie mówi i posługuje się zwykle językiem migowym. Należy pamiętać, że osoba z tym typem niepełnosprawności nie jest w stanie funkcjonować w świecie dźwięków - nie usłyszy "przepraszam" przy kasie w sklepie, nie zareaguje na dzwonek alarmu, czy komunikat głosowy, w przypadku zagrożenia nie będzie wzywać pomocy za pomocą okrzyku.
Jeśli będziemy utrzymywać kontakt wzrokowy, wypowiadając przy tym powoli i wyraźnie poszczególne słowa Głusi mogą odczytać je z ruchu warg. Jednak najprostszym i najszybszym sposobem komunikacji z osobą głuchą są kartka papieru i długopis lub ekran smartfona, na którym możemy napisać dowolny komunikat. Warto jednak pamiętać, aby używać prostych i krótkich zdań. Większość Głuchych ma w swoich kontaktach telefonicznych osobę, która zna Polski Język Migowy - jeśli z jakiegoś powodu zajdzie taka potrzeba warto zaproponować pomoc w porozmawianiu z wybranym kontaktem.
Osoba niewidoma/słabowidząca
Osoby niewidome i słabowidzące mają niesamowicie wyczulony zmysł słuchu oraz doskonałą orientację w terenie, choć czasem mogą sprawiać wrażenie nieco niezdarnych doskonale radzą sobie w przestrzeni, gdyż do perfekcji opanowały poruszanie się, zwłaszcza w miejscach, które nie są im obce. Najlepiej nie udzielać pomocy na siłę, zwłaszcza przy przeszkodach, schodach czy przejściach dla pieszych. Gdy taka osoba poprosi nas o pomoc warto podać ramię i iść pół kroku przed nią. Jeśli osobie niewidomej towarzyszy pies przewodnik, należy go traktować jako część jej przestrzeni osobistej - nie należy psa głaskać, zaczepiać, odwracać jego uwagi.
Jeśli przed osobą niewidomą/niedowidzącą stawiamy jedzenie należy jej o tym powiedzieć, nakierować tam, gdzie stoją naczynia. Podobnie jest ze wskazywaniem miejsca do siedzenia. Jeśli oczekujesz z taką osobą na przystanku, na którym brak sygnalizacji głosowej możesz powiedzieć jaki ma numer nadjeżdżający autobus czy tramwaj. Zachowuj się kulturalnie ale nie obawiaj się także stawiać granic, jeśli osoba niewidoma/słabowidząca zacznie cię dotykać, w sposób, który ci nie odpowiada lub będzie natarczywa - takie sytuacje są rzadkie i skrajne, jednak ze względu na specyfikę dysfunkcji zbyt często tolerowane.
Pamiętajmy, że uniwersalne zasady zachowania wobec drugiego człowieka pozostają niezależne od okoliczności. Życzliwość, chęć niesienia bezinteresownej pomocy oraz empatia sprawdzą się w każdej sytuacji, niezależnie od tego, kogo spotykamy warto o tej prostej prawdzie pamiętać na co dzień.