Choroba Parkinsona, czyli ogólnie rzecz ujmując zwyrodnienie struktur mózgu o nieznanej przyczynie, której istotą jest zanik komórek dopaminergicznych, powodujący między innymi sztywność mięśni, spowolnienie ruchowe, zaburzenia chodu, drżenie spoczynkowe i niestabilność postawy budzi lęk, a często także niezrozumienie. Jakie są jej objawy, metody leczenia i sposoby postępowania z osobami chorymi? Odpowiadamy.
Choroba Parkinsona to druga, po chorobie Alzheimera, najczęściej występująca choroba neurozwyrodnieniowa. Szacuje się, że choruje na nią około 10 milionów osób na świecie. Choroba ta charakteryzuje się zanikiem istoty czarnej znajdującej się w śródmózgowiu, która odpowiada za przetwarzanie procesów ruchowych, ich koordynowanie i kontrolowanie ruchów mimowolnych. W wyniku choroby uszkodzeniu ulegają neurony uwalniające dopaminę, co przyczynia się do powstawania widocznych pod mikroskopem ciałek Lewy’ego. Utrata neuronów wywołuje objawy choroby i przyczyna się do jej postępu, wskutek czego aparat ruchowy nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować.
Najczęściej choroba Parkinsona jest diagnozowana pomiędzy 40 a 60 rokiem życia, to właśnie wtedy dają o sobie znać zaostrzone objawy, które jednak rozwijają się już dużo wcześniej i są mało specyficzne, co znacznie utrudnia prawidłową i wczesną diagnostykę.
Wczesna diagnostyka jest kluczowa, choć często choroba jest diagnozowana dopiero w tzw. okresie ruchowym wczesnym. To właśnie wtedy nasilają się specyficzne objawy:
- bradykinezja, czyli widoczne spowolnienie ruchowe,
- drżenie spoczynkowe (jednostronne w początkowej fazie choroby)
- sztywność mięśni, czyli wzmożone napięcie mięśniowe
- zaburzenia stabilności postawy
- trudność w utrzymaniu równowagi.
Spowolnienie ruchowe, czyli bradykinezja - dotyczy wszystkich czynności wykonywanych przez chorego - wykonuje je on powoli i nie jest w stanie przyśpieszyć tempa (np. otwierania i zamykania dłoni). Dotyczy to zarówno chodzenia, ubierania się i innych czynności fizycznych, jak i szybkości mówienia. Występują także trudności z inicjowaniem ruchu.
Drżenie spoczynkowe - w początkowej fazie pojawia się wyłącznie wtedy, gdy chory nie wykonuje żadnej czynności, najczęściej drżą kończyny, nie występuje drżenie głowy, sporadycznie może drżeć podbródek. W tej fazie drżenie spoczynkowe ustępuje w momencie sięgania po przedmioty lub wykonywania innych czynności.
Sztywność mięśni, która przejawia się oporem przy próbie ruchu w stawie łokciowym, bywa, że z przeskakiwaniem - są to tzw. objawy ołowianej rury i koła zębatego.
Zaburzenia stabilności postawy - powodują upadki, chwianie się, niestabilny chód, z czym wiąże się trudność w utrzymaniu równowagi - chory nie stanąć na jednej nodze, czy wykonywać czynności wymagających zachowania przez dłuższą chwilę stabilnej pozycji.
Co charakterystyczne dla choroby Parkinsona w początkowej fazie objawy występują jednostronnie i asymetrycznie.
W Polsce na chorobę Parkinsona choruje około 65-70 tysięcy osób. W związku ze zmianą struktury demograficznej i starzeniem się społeczeństwa ta liczba będzie rosła. Jako jedna z najczęściej występujących chorób neurodegeneracyjnych choroba Parkinsona będzie dotykać zwłaszcza osoby w przedziale wiekowym 60-80 lat.
Leczenie dotyczy różnorakich postępowań, choć niemożliwe jest zahamowanie choroby. Jako, że choroba Parkinsona ma charakter postępujący postępowanie terapeutyczne to głównie odpowiednie dawkowanie leków, mających uzupełniać niedobory dopaminy. Odpowiedź na leki we wczesnym stadium choroby pozwala poprawić komfort życia, jednak postępująca degeneracja komórek nerwowych i postępujące uszkodzenia mózgu powodują, że odpowiedź na leczenie słabnie.
W zaawansowanym okresie choroby pojawiają się przerywane odpowiedzi na leki oraz szereg objawów pozaruchowych, pogarszających przebieg choroby. Ostatnia faza choroby uniemożliwia samodzielne poruszanie się chory więc jest skazany na wózek lub łóżko. W każdym stadium choroby ważna jest rehabilitacja, która pomaga zachować osobie chorej nawet minimalną sprawność, tak długo, jak to tylko możlwie. W szczególnych przypadkach można zastosować także leczenie chirurgiczne. Lekarze podkreślają, że mimo braku leków, które mogłyby zatrzymać chorobę Parkinsona leczenie objawowe jest niezwykle ważne, gdyż poprawia jakość życia pacjenta i w znacznym stopniu (przynajmniej na początku) zmniejsza uciążliwe objawy.
W zależności od stadium choroby chory wymaga innego rodzaju opieki. W pierwszej fazie jest stosunkowo samodzielny, a objawy ustępują podczas zażywania leków. Jako, że jednym z objawów choroby są zaparcia warto zadbać o zróżnicowaną, bogatą w błonnik i niezbędne mikroelementy dietę i ruch na świeżym powietrzu. Niemniej ważne jest odpowiednie nawodnienie i spożywanie odpowiedniej ilości płynów w ciągu dnia.
W drugiej fazie choroby, gdy problematyczne zaczynają być codzienne czynności należy skupić się na odpowiedniej organizacji przestrzeni, w której przebywa chory i ograniczać ryzykowane działania jak na przykład wchodzenie na drabinę czy sięganie po przedmioty znajdujące się na wyższych półkach. Warto także zadbać o to, by ciągi komunikacyjne umożliwiały łatwe poruszanie się, także nocą - ważne aby nie zostawiać na podłodze rzeczy, o które łatwo się potknąć oraz przedmiotów, na których można łatwo się poślizgnąć (np. małych dywaników), jeśli to możliwe warto zlikwidować także progi.
W łazience i toalecie warto zadbać o system uchwytów umożliwiających komfortowe i bezpieczne korzystanie z tych pomieszczeń. Kluczowe są te w okolicy sedesu, wanny czy prysznica. Podczas kąpieli sprawdzą się wszelkie podkładki antypoślizgowe czy niewielkie stołeczki, na których można usiąść.
W przypadku zaburzeń chodu warto rozważyć zapewnienie choremu oparcia w postaci laski lub chodzika by zapobiec potencjalnym, przykrym w skutkach upadkom, należy też zadbać o dobrze dopasowane obuwie z pełną piętą, które będzie wygodne a równocześnie pozwoli na bezpieczne spacery.