Skośne ustawienie szpar powiekowych i zmarszczka nakątna są charakterystyczne dla pewnych grup etnicznych, u rasy białej traktowane są jednak jak anomalia. Ich obecność u nowo narodzonego dziecka każe medykom wzmóc czujność, dokonywać dalszych oględzin i badań, bo w większości przypadków taki wygląd powiek oznacza wadę genetyczną.
Zmarszczka nakątna (łac. epicanthus) oznacza fałd skórny łączący górną i dolną powiekę. Na ogół umiejscowiona jest wokół wewnętrznego kącika oka (obok nosa), występuje parzyście (nie obserwuje się, by mogła obejmować tylko jedno oko), nadając oczom migdałowaty kształt.
Zwykle zmarszczka nakątna nie przysparza problemów, ale są nieliczne sytuacje, kiedy ów fałd skórny jest tak duży, że wyraźnie przesłania część szpary powiekowej i tym samym zmniejsza kąt widzenia. W takich sytuacjach chirurdzy plastyczni rekomendują zabieg jej usunięcia, by pacjent uzyskał pełne pole widzenia.
Zmarszczkę nakątną obserwuje się u dzieci od razu po narodzinach - nie ma możliwości, by została nabyta w późniejszym okresie życia. Stanowi sygnał alarmowy, ponieważ nie jest cechą rasy białej i właśnie u niej współwystępuje z wadami wrodzonymi - świadczy o tym, że doszło do zahamowania rozwoju środkowej części twarzy.
Zwykle dziecko, które przyszło na świat z charakterystyczną fałdą w kąciku oka, kierowane jest na dalszą diagnostykę, celem potwierdzenia lub obalenia hipotezy o istnieniu wady.
Należy zaznaczyć, że zmarszczka nakątna u przedstawicieli rasy żółtej (m.in. Azjatów czy Inuitów) jest cechą naturalną, wynikającą nie z nieprawidłowego rozwoju twarzy, a z ewolucji - w odległej przeszłości pełniła funkcję przystosowawczą, chroniąc narząd wzroku przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi.
Sporadycznie zdarza się, że zmarszczka nakątna jest anomalią izolowaną - nie łączącą się z żadną nieprawidłowością wrodzoną (w takich przypadkach może występować rodzinnie). Często zaś towarzyszy takim wadom jak:
- zespół Downa (zmarszczka nakątna jest bardzo specyficzna dla tego zespołu, występuje u większości dotkniętych nim osób);
- zespół Turnera (wady chromosomalnej rozpoznawanej wyłącznie u płci żeńskiej);
- zespół Lejeune'a (in. zespołu cri du chat, zespołu kociego krzyku, jednak bardziej typowy dla tej wady jest odgłos płaczu dziecka, przypominający dźwięki wydawane przez kota);
- FAS (płodowego zespołu alkoholowego);
- zespół Ehlersa-Danlosa (wada wrodzona, charakteryzująca się m.in. anomaliami w obrębie tkanki łącznej, w tym nadmierną elastycznością skóry - duża rozciągliwość skóry sprawia, że powieka opada);
- wcześniactwo.
Niektóre spośród dzieci przedwcześnie urodzonych mają zmarszczkę nakątną - w ich przypadku, mówiąc w pewnym uproszczeniu, kości w obrębie twarzy nie zdążyły "dorosnąć", a powieki nie są dostatecznie wykształcone, stąd nietypowe ułożenie skóry. W tym wypadku nie ma więc niczego alarmującego, o ile u wcześniaka nie występują inne anomalie, każące przypuszczać istnienie wrodzonych zaburzeń.
Zmarszczka nakątna u wcześniaków, czyli dzieci zdrowych, znika samoistnie w miarę upływu czasu - twarzoczaszka dziecka rozwija się, więc po kilku miesiącach (rzadziej - latach) nie ma już po niej śladu.
O ile omawiany fałd skórny nie zaburza widzenia, jest tylko innością natury estetycznej i nie ma potrzeby, by ją operować. Gdy osłania oko, korekta może okazać się konieczna.
Zwykle przeprowadza się wówczas operację wycięcia fałdy, ale są dermatolodzy, którzy skłaniają się ku mniej radykalnym metodom, jak np. zabieg laserowy, lifting skóry czy zabiegi z mikroprądami. Czasami stan pacjenta poprawi stosowanie wskazanych kremów lub serum. To niekłopotliwe rozwiązanie szczególnie polecane jest osobom bardzo młodym.